Social connections

A brief introduction to group dynamics

Group dynamics refer to the patterns of interaction, communication, and behaviour that occur within a group setting. The concept, rooted in social psychology, explores how individuals behave and interact when they are part of a group, and how the group itself influences its members' attitudes, actions, and outcomes. Group dynamics play a vital role in various contexts, such as work environments, sports teams, training sessions, and educational settings. Understanding and applying the principles of group dynamics can help improve group cohesion, performance, and overall satisfaction among participants

Here are some general key concepts of group dynamics:

Group Structure: groups have structures that define roles, norms, and relationships among members. These structures shape how individuals interact within the group, who leads, and how decisions are made. Key components include:

• Roles: Defined positions within the group (e.g., leader, follower, facilitator). Each role comes with specific expectations and responsibilities.
• Norms: Unwritten rules and shared beliefs that guide behaviour within the group. Norms influence what is acceptable and unacceptable, shaping how group members act.
• Cohesion: The level of connection and solidarity between group members. High cohesion fosters trust, collaboration, and commitment to group goals.

Group Development Stages: according to Bruce Tuckman's model (Tuckman, 1965), groups typically go through five stages of development:

• Forming: group members meet, and roles and responsibilities are not yet clear. There is a period of orientation and exploration.
• Storming: conflicts and disagreements arise as members assert their ideas and vie for positions or leadership.
• Norming: the group starts to settle into its structure, roles become clearer, and norms are established. Cooperation increases.
• Performing: the group works effectively towards its goals, with strong cooperation and communication.
• Adjourning: the group disbands after achieving its objectives.

Social Identity and Group Influence: Social Identity Theory, introduced by Tajfel and Turner (Tajfel and Turner, 1979), suggests that people derive part of their identity from the groups they belong to. This can create a sense of belonging and loyalty, which influences behaviour.

Conformity and Groupthinking: Conformity occurs when individuals change their behaviour to align with group norms or to fit in with the group, sometimes at the expense of personal preferences. Groupthink is a phenomenon where group members prioritise harmony and consensus over critical thinking, leading to poor decision-making. This often happens in highly cohesive groups with strong leaders, where dissent is discouraged.

Leadership and Communication: leadership is a central aspect of group dynamics, influencing the direction, efficiency, and atmosphere of the group. Effective leaders can guide the group toward its goals, resolve conflicts, and foster an environment of open communication.

Motivation and Interdependence: group dynamics often involve different levels of motivation and interdependence. Groups with high interdependence rely on each member's contribution to achieve collective goals

Understanding group dynamics is critical in fostering effective collaboration, communication, and cohesion in any group setting. Whether in sports, education, or work environments, applying the principles of group dynamics can lead to more harmonious interactions, increased productivity, and enhanced group satisfaction. Trainers, leaders, and facilitators can benefit from mastering these concepts to create environments where all members thrive.

Group dynamics in 55+ adults and elderly in sports or training environment

Group dynamics in gymnastics and physical activity classes for 55+ are of fundamental importance, as they have a profound effect on the overall well-being of individuals and their quality of life, and allow individuals to offer and receive emotional support. Sharing experiences, progress and challenges with people in similar situations can be extremely reassuring and motivating. This mutual support can also help reduce symptoms of anxiety and depression. Participating in an exercise class with a close-knit group can increase personal satisfaction and well-being, making physical activity an enjoyable time of the day rather than a chore: positive feedback and encouragement from other group members can help adults and seniors feel more confident in their physical abilities and develop greater self-esteem.

Group dynamics also facilitate the sharing of knowledge and experiences: learners over 55 can exchange advice on various topics, from health management to hobbies and interests, creating a mutual learning environment that enriches all participants. Another factor of utmost importance, which is the focus of this Handbook, is motivation: group dynamics increase motivation and the likelihood of long-term membership.

During the IKIGAI55 Focus group carried out by each partner organisation and involving trainers and adult learners of physical activity classrooms, the importance of creating a group and social dynamics was highlighted as extremely important. Some suggestions to foster the involvement through creating a group were given by the participants:

• Learn and use participants' names to personalise the interaction and create a sense of familiarity, trying to foster a deeper knowledge among participants
• At the beginning of the course, organise short, simple get-to-know-you activities to break the ice and make participants feel more comfortable
• In the case of partner activities, encourage partner rotation so that everyone has the opportunity to interact with different group members
• Include, if possible, exercises that require collaboration and teamwork, such as games or group activities that encourage positive interaction
• Create a group on a messaging platform (such as WhatsApp or Facebook) to facilitate communication between participants, share information and maintain contact outside the classroom
• Sharing articles, videos and other online resources that may be of interest to participants, keeping interest in physical activity and well-being alive
• Smart devices introduced as tools to encourage monitoring and improvement of group performance and not only personal performance (e.g. total pedometer as a class per week as well as comparison of results)

Practical example of fostering group dynamics

A practical example of fostering group dynamics in a group of adults or elderly people in a training or sports environment would be organising a team-based circuit workout with shared goals and responsibilities. The idea is to create an environment where participants rely on each other for support and motivation, while also enhancing communication and cooperation. Here's how this could be structured:

• Dividing the group into teams
  • Start by dividing the group into small teams (e.g., 3-5 participants per team). These teams will work together throughout the session. If the participants don't know each other well, the trainer can introduce an icebreaker activity to get them comfortable with one another.
  • Each team should have a mix of abilities to encourage participants to help and motivate each other, particularly those who may need more support.
• Explaining the shared goal
  • The trainer explains that the team must complete a circuit of exercises where their overall success depends on every member completing each station. The focus should be on collective achievement rather than individual performance.
  • For example, teams can be tasked with collectively completing a set number of repetitions for each station (e.g., "Your team must complete 50 squats, 50 lunges, and 50 push-ups combined"). Participants can decide how to divide the repetitions based on their individual strengths and capabilities.
• Setting up interactive circuit stations

  The trainer sets up different exercise stations around the room or outdoor area. Each station is designed to encourage teamwork and interaction. Examples include:

  • Partner Ball Toss: Participants pass the ball to each other, improving coordination and communication.
  • Relay-style Walking or Jogging: One participant walks or jogs a short distance while the rest of the team cheers them on. They then "tag" the next person to continue the relay.
  • Tandem Balance Challenges: Participants work in pairs to complete balancing exercises where they hold each other’s hands for support.
• Celebrating small wins
  • After each team finishes a station, they are encouraged to celebrate small wins, such as completing an exercise they initially found difficult. The trainer can facilitate this by asking teams to share their progress, like, "Which station did you find the most fun?" or "What did your team do well together?"
  • This helps reinforce group cohesion and the sense of accomplishment, fostering a positive atmosphere of collective achievement.
• Rotating leadership roles
  • To promote inclusiveness and participation, the trainer can rotate leadership roles within each team. For instance, at each station, a different team member can take charge of deciding how to divide the exercises or encouraging others.
  • This ensures that everyone has a chance to contribute to the team's success, promoting a sense of ownership and responsibility within the group.
• Group cool-down with reflection
  • At the end of the workout, participants gather in their teams for a cool-down. The trainer leads a group reflection session where each team can discuss what they learned from working together. Questions could include:
  
  • This reflection strengthens the social bonds formed during the workout and helps participants appreciate the value of collaboration and communication.

Una breve introducción al concepto de dinámica de grupo

En resumen, las dinámicas de grupo son actividades estratégicas que atraen la atención de los participantes y les ayudan a explorar ciertas habilidades o comportamientos: cómo las personas interactúan, se comunican y se comportan cuando están en grupos. El concepto, con raíces en la psicología social, analiza cómo actúa cada individuo dentro del grupo y cómo el grupo puede influir en las actitudes, acciones y resultados de sus miembros. La dinámica de grupo es muy importante en muchos contextos, como en el trabajo, en el deporte, en las aulas o en las sesiones de entrenamiento. En lugar de aplicar formas más convencionales, las dinámicas de grupo aprovechan las características lúdicas y sociales para motivar e involucrar a los participantes. Por ser lúdicas y divertidas, las personas terminan sintiéndose más cómodas mostrando sus tendencias naturales, en lugar de quedar atrapadas en formas más rígidas o en el nerviosismo del contexto. Por lo tanto, comprender y utilizar bien estos principios puede ayudar a crear más unidad, mejorar el rendimiento y aumentar la satisfacción de todos en el grupo. Veamos algunos principios generales de la dinámica de grupo:

Estructura del grupo: Todos los grupos tienen una estructura donde cada miembro asume roles, reglas y relaciones. Esta estructura determina cómo interactúan las personas, quién toma el liderazgo y cómo se toman las decisiones. Los elementos principales son:

• Rol: es el conjunto de obligaciones y comportamientos que los demás tienen derecho a esperar de alguien que ocupa una posición determinada (como líder, seguidor o facilitador). Cada rol es un conjunto de deberes que los miembros del grupo al que pertenecen esperan que se cumplan.
• Norma: es el conjunto de reglas informales y creencias compartidas que guían el comportamiento del grupo. Es el conjunto de derechos cuyo respeto y cumplimiento es un deber hacia los demás, que definen lo que es aceptable o no, influyendo en la actuación de los miembros.
• Cohesión: es el grado de conexión y unión entre los miembros. Cuando la cohesión es alta, hay más confianza, colaboración y compromiso con los objetivos del grupo.

Fases del desarrollo grupal: El modelo de desarrollo grupal de Bruce Tuckman (Tuckman, 1965) identifica cinco fases por las que los grupos suelen pasar a lo largo del tiempo:

• Capacitación: Los miembros se unen, pero aún no tienen roles ni responsabilidades bien definidos. Es una fase de orientación y descubrimiento.
• Conflicto: surgen diferencias de opinión y conflictos sobre roles, liderazgo y tareas. Es esencial resolver tensiones y alinear expectativas.
• Estandarización: el grupo comienza a establecer normas claras y a desarrollar confianza entre los miembros. Hay una mayor colaboración, comprensión mutua y compromiso con los objetivos del grupo.
• Desempeño: el grupo alcanza un nivel de operación eficiente y productivo, enfocado al logro de los objetivos establecidos. La confianza y el respeto mutuo están en su nivel más alto, con roles y procesos claramente definidos.
• Cierre: esta fase ocurre cuando el grupo alcanza sus objetivos y se disuelve o se reorganiza. Puede haber sentimientos de pérdida, pero también de celebración por los resultados obtenidos.

Identidad social e influencia grupal: La teoría de la identidad social, desarrollada por Tajfel y Turner (1979), explica cómo las personas construyen parte de su identidad en función de los grupos a los que pertenecen. Estos grupos ayudan a crear un sentido de pertenencia y lealtad y pueden influir en el comportamiento hacia otros grupos.

Conformidad y pensamiento grupal:
La conformidad ocurre cuando los individuos cambian su comportamiento para alinearse con las normas del grupo o para encajar en el grupo, a veces a expensas de sus preferencias personales.
El pensamiento grupal es un fenómeno que ocurre en grupos altamente cohesionados, donde la armonía y el consenso se vuelven más importantes que la evaluación crítica de las ideas. Los miembros evitan cuestionar decisiones o expresar opiniones opuestas para mantener la paz en el grupo, lo que puede conducir a malas decisiones porque no se exploran alternativas viables y no se analizan cuidadosamente los riesgos. Es común en grupos con líderes autoritarios o donde la disidencia no es bienvenida.

Liderazgo y comunicación: El liderazgo es un elemento central en la dinámica de un grupo, impactando la dirección, el desempeño y el entorno general. Los buenos líderes son capaces de guiar al equipo hacia objetivos, lidiar con conflictos y crear un ambiente donde la comunicación fluye abierta y sin problemas.

Motivación e Interdependencia: en la dinámica de grupo es común tener diferentes niveles de motivación e interdependencia. Los grupos altamente interconectados dependen de la contribución de cada persona para lograr objetivos conjuntos.

Comprender cómo funciona la dinámica de grupo es esencial para mejorar la colaboración, la comunicación y la unidad en cualquier tipo de grupo. Ya sea en el deporte, la escuela o el trabajo, la aplicación de los principios de la dinámica de grupo puede generar interacciones más armoniosas, más productividad y mayor satisfacción. Todos los profesionales que trabajan con grupos o equipos pueden utilizar este conocimiento para crear espacios donde todos sientan un progreso duradero.

Dinámicas de grupo en clases de actividad física y deporte para adultos mayores de 55 años

Las dinámicas de grupo en clases de gimnasia y ejercicio físico para adultos mayores de 55 años son de gran importancia en términos de desarrollo de valores individuales y colectivos porque tienen un profundo impacto en el bienestar general y la calidad de vida de quienes las practican. y ofrecer apoyo emocional, con beneficios para un estado mental positivo. Disponer de un entorno donde poder compartir experiencias, avances y retos con personas en situaciones similares puede resultar sumamente reconfortante y motivador. Este apoyo mutuo también puede ayudar a reducir los síntomas de ansiedad y depresión. Por lo tanto, participar en una clase de ejercicio en grupo aumenta la satisfacción y el bienestar personal, haciendo de la actividad física un momento agradable del día y no una obligación más: la retroalimentación positiva y el estímulo de otros miembros del grupo permiten que los participantes mayores de 55 años se sientan seguros de sus capacidades físicas. , mejorando los puntos positivos y, en consecuencia, desarrollando una mayor autoestima.

Estar con gente en un ambiente relajado y entusiasta les hace sentir más vivos porque incluso pueden hacer nuevos amigos, creando un nuevo “círculo de amigos” vinculado a la actividad física. La socialización en clases no sólo hace que las personas se muevan y participen, sino que también facilita el intercambio de conocimientos y experiencias: los profesionales mayores de 55 años pueden intercambiar puntos de vista sobre una variedad de temas, desde cuestiones de salud hasta ideas sobre intereses y pasatiempos, creando un entorno de aprendizaje mutuo. que enriquece a todos los participantes. Por último, pero no menos importante, las dinámicas de grupo son excelentes para estimular la motivación, que es el foco de este manual: la participación activa de los individuos puede conducir a una mayor motivación y es un gran aliado para mantener la actividad a largo plazo.

En el grupo de discusión reunido por cada uno de los socios del proyecto IKIGAI, en el que participaron entrenadores de gimnasio y personas que tomaban clases de actividad física, se destacó la importancia vital de la participación grupal y la dinámica social. Para crear un grupo funcional, los participantes en los distintos cuestionarios sugirieron los siguientes puntos a tener en cuenta por los entrenadores para promover la implicación y motivación de los participantes:

Recordar y utilizar los nombres de los practicantes para hacer más personal la relación, fortalecer lazos y desarrollar la empatía, lo que también contribuirá a promover un entendimiento más profundo entre los participantes.

• Recordar y utilizar los nombres de los practicantes para hacer más personal la relación, fortalecer lazos y desarrollar la empatía, lo que también contribuirá a promover un entendimiento más profundo entre los participantes.
• Al inicio del curso, organice actividades cortas y sencillas para romper el hielo y crear un ambiente cómodo donde los participantes se sientan más a gusto.
• Al trabajar en actividades en parejas, es importante fomentar la rotación de cada participante y organizar diferentes parejas de compañeros para que todos tengan la oportunidad de interactuar con los diferentes miembros del grupo.
• Incluir, siempre que sea posible, ejercicios que puedan mejorar la colaboración y el trabajo en equipo, como juegos o actividades grupales que fomenten la interacción positiva.
• Crear un grupo en una plataforma de mensajería (como WhatsApp o Facebook) para fomentar la comunicación entre los participantes, compartir información y mantener el contacto fuera de clase.
• Compartir artículos, vídeos y otros recursos en línea que puedan motivar a los profesionales, despertando el interés en la actividad física y el bienestar que estas actividades aportan.
• Se introducen dispositivos digitales como herramientas para incentivar el seguimiento y la mejora del rendimiento del grupo y no solo del rendimiento personal (por ejemplo, podómetro total como una clase por semana, así como comparación de resultados).
• Introducir tecnologías digitales y fomentar su uso, no solo como herramientas de rendimiento individual, sino como incentivo para monitorear y mejorar el progreso del grupo (por ejemplo, usar una aplicación de conteo de pasos/podómetro una vez a la semana, registrar y comparar los pasos dados). resultados con el resto del grupo).

Ejemplo de una práctica para mejorar la dinámica de grupo

Un ejemplo práctico para mejorar la dinámica de grupo con adultos mayores de 55 años es organizar un circuito de entrenamiento, donde todos trabajan en equipo con objetivos y tareas compartidas. La idea es crear un clima de confianza, donde todos se apoyen y se animen mutuamente, fortaleciendo al mismo tiempo la comunicación y la cooperación. Aquí hay una sugerencia sobre cómo se puede estructurar:

• Divida el grupo en equipos.
  • Comience dividiendo el grupo en equipos pequeños (por ejemplo, de 3 a 5 personas por equipo). Estos equipos trabajarán juntos durante toda la actividad. Si los participantes no se conocen bien, el capacitador puede comenzar con una dinámica para romper el hielo para que se sientan más cómodos.
  • Cada equipo debe tener una combinación de diferentes habilidades y capacidades. De esta manera, los participantes pueden ayudarse y motivarse entre sí, especialmente a aquellos que puedan necesitar más apoyo.
• Explicar el objetivo conjunto
  • El entrenador debe explicar que el grupo debe completar un circuito de ejercicios, donde el éxito general del grupo depende de que cada participante complete cada una de las fases. El enfoque se centra en el logro colectivo del grupo más que en el rendimiento individual.
  • Por ejemplo, a los equipos se les podría asignar la tarea de completar un número total de repeticiones juntos en cada fase del circuito (“el equipo debe hacer 50 sentadillas, 50 estocadas y 50 flexiones en total”). Los participantes pueden decidir cómo dividir las repeticiones, teniendo en cuenta sus fortalezas y límites personales.
• Crea “publicaciones sociales”

  El entrenador distribuye los diferentes ejercicios en varias “estaciones” ubicadas a lo largo del espacio, que pueden ser dentro de la sala o al aire libre. Cada “estación” está diseñada para promover el trabajo en equipo y la interacción entre los miembros. Se pueden considerar las siguientes actividades:

  • Pasar la pelota: En la estación de “pasar la pelota”, los miembros del equipo pasan la pelota a sus compañeros, entrenando la coordinación y la comunicación.
  • Caminata o carrera de relevos: En la “estación de caminata o carrera”, un miembro realiza una caminata corta o corre una distancia corta mientras el resto del equipo lo anima. Luego, toca el siguiente para continuar el “relevo”.
  • Desafíos de equilibrio en tándem: en la "estación de equilibrio", los miembros forman parejas y hacen ejercicios de equilibrio mientras se toman de la mano para brindarse apoyo mutuo.
• Celebrando las “pequeñas victorias”
  • Después de que cada equipo complete un “post”, es importante tomarse un tiempo para celebrar las “pequeñas victorias”, para saborear el placer de poder terminar un ejercicio que al principio parecía difícil. El entrenador puede ayudar pidiendo a los equipos que compartan sus opiniones: "¿Qué posición te pareció más divertida?" o "¿Qué hizo bien el equipo en conjunto?"
  • Es una forma de fortalecer la unidad del grupo y el sentimiento de logro, creando un ambiente positivo de éxito colectivo.
• Intercambiar roles
  • Para que la actividad sea más inclusiva y garantizar que todos participen, el entrenador puede cambiar los roles de liderazgo dentro de cada grupo. Por ejemplo, en cada “estación”, a su turno, un miembro diferente puede decidir cómo organizar los ejercicios o diferentes formas de motivar a los compañeros.
  • Esto garantiza que todos tengan la oportunidad de contribuir al éxito del equipo, creando un sentido de pertenencia y responsabilidad dentro del grupo.
• Relajación con reflexión grupal
  • Al finalizar todas las actividades, los participantes se unen a sus equipos para realizar estiramientos de relajación. Durante este tiempo, el entrenador fomenta la reflexión sobre esta experiencia y pide a cada equipo que intercambie ideas sobre lo aprendido juntos. Las preguntas pueden ser:
  
  • Este momento de compartir e intercambiar ideas ayuda a fortalecer los lazos de unidad y ayuda a darse cuenta de la importancia de que todos trabajen juntos y se comuniquen bien entre sí.

Breve introduzione alle dinamiche di gruppo

Le dinamiche di gruppo si riferiscono ai modelli di interazione, comunicazione e comportamento che si verificano in un contesto di gruppo. Il concetto, che affonda le sue radici nella psicologia sociale, esplora il modo in cui gli individui si comportano e interagiscono quando fanno parte di un gruppo e come il gruppo stesso influenzi gli atteggiamenti, le azioni e i risultati dei suoi membri. Le dinamiche di gruppo svolgono un ruolo fondamentale in vari contesti, come gli ambienti di lavoro, le squadre sportive, le sessioni di formazione e i contesti educativi. La comprensione e l'applicazione dei principi delle dinamiche di gruppo possono aiutare a migliorare la coesione del gruppo, le prestazioni e la soddisfazione generale dei partecipanti. Ecco alcuni concetti chiave generali delle dinamiche di gruppo:

Struttura del gruppo: i gruppi hanno strutture che definiscono ruoli, norme e relazioni tra i membri. Queste strutture determinano il modo in cui gli individui interagiscono all'interno del gruppo, chi guida e come vengono prese le decisioni. I componenti chiave includono:

• Ruoli: Posizioni definite all'interno del gruppo (ad esempio, leader, seguace, facilitatore). Ogni ruolo comporta aspettative e responsabilità specifiche.
• Norme: Regole non scritte e credenze condivise che guidano il comportamento all'interno del gruppo. Le norme influenzano ciò che è accettabile e inaccettabile, modellando il modo in cui i membri del gruppo agiscono.
• Coesione: Il livello di connessione e solidarietà tra i membri del gruppo. Un'elevata coesione favorisce la fiducia, la collaborazione e l'impegno verso gli obiettivi del gruppo.

Fasi di sviluppo del gruppo: secondo il modello di Bruce Tuckman (Tuckman, 1965), i gruppi attraversano tipicamente cinque fasi di sviluppo:

• Formazione: i membri del gruppo si incontrano e i ruoli e le responsabilità non sono ancora chiari. C'è un periodo di orientamento e di esplorazione.
• Storming: i conflitti e i disaccordi sorgono quando i membri affermano le proprie idee e si contendono le posizioni o la leadership.
• Normalizzazione: il gruppo inizia a stabilirsi nella sua struttura, i ruoli diventano più chiari e si stabiliscono le norme. La cooperazione aumenta.
• Esecuzione: il gruppo lavora efficacemente per raggiungere i propri obiettivi, con una forte cooperazione e comunicazione.
• Aggiornamento: il gruppo si scioglie dopo aver raggiunto i suoi obiettivi.

Identità sociale e influenza del gruppo: La teoria dell'identità sociale, introdotta da Tajfel e Turner (Tajfel e Turner, 1979), suggerisce che le persone traggono parte della loro identità dai gruppi a cui appartengono. Questo può creare un senso di appartenenza e di lealtà che influenza il comportamento.

Conformismo e pensiero di gruppo:
Il conformismo si verifica quando gli individui cambiano il loro comportamento per allinearsi alle norme del gruppo o per adattarsi al gruppo, a volte a spese delle preferenze personali.
Il groupthink è un fenomeno in cui i membri di un gruppo privilegiano l'armonia e il consenso rispetto al pensiero critico, portando a un processo decisionale inadeguato. Questo fenomeno si verifica spesso in gruppi altamente coesi e con foeader, dove il dissenso è scoragiato.

Leadership e comunicazione: la leadership è un aspetto centrale delle dinamiche di gruppo, in quanto influenza la direzione, l'efficienza e l'atmosfera del gruppo. I leader efficaci possono guidare il gruppo verso i suoi obiettivi, risolvere i conflitti e favorire un ambiente di comunicazione aperta.

Motivazione e interdipendenza: le dinamiche di gruppo spesso comportano diversi livelli di motivazione e interdipendenza. I gruppi ad alta interdipendenza si basano sul contributo di ciascun membro per raggiungere gli obiettivi collettivi.

La comprensione delle dinamiche di gruppo è fondamentale per favorire una collaborazione, una comunicazione e una coesione efficaci in qualsiasi contesto di gruppo. Nello sport, nell'istruzione o negli ambienti di lavoro, l'applicazione dei principi delle dinamiche di gruppo può portare a interazioni più armoniose, a una maggiore produttività e a una maggiore soddisfazione del gruppo. Formatori, leader e facilitatori possono trarre beneficio dalla padronanza di questi concetti per creare ambienti in cui tutti i membri prosperano.

Dinamiche di gruppo in adulti e anziani over 55 in ambienti sportivi o di formazione

Le dinamiche di gruppo nei corsi di ginnastica e attività fisica per over 55 sono di fondamentale importanza, in quanto hanno un profondo effetto sul benessere generale degli individui e sulla loro qualità di vita, e permettono di offrire e ricevere supporto emotivo. Condividere esperienze, progressi e sfide con persone in situazioni simili può essere estremamente rassicurante e motivante. Questo sostegno reciproco può anche aiutare a ridurre i sintomi di ansia e depressione. Partecipare a un corso di ginnastica con un gruppo affiatato può aumentare la soddisfazione personale e il benessere, rendendo l'attività fisica un momento piacevole della giornata piuttosto che un lavoro di routine: il feedback positivo e l'incoraggiamento da parte degli altri membri del gruppo possono aiutare gli adulti e gli anziani a sentirsi più sicuri delle proprie capacità fisiche e a sviluppare una maggiore autostima.

Le dinamiche di gruppo facilitano anche la condivisione di conoscenze ed esperienze: gli studenti over 55 possono scambiarsi consigli su vari argomenti, dalla gestione della salute agli hobby e agli interessi, creando un ambiente di apprendimento reciproco che arricchisce tutti i partecipanti. Un altro fattore di estrema importanza, su cui si concentra questo manuale, è la motivazione: le dinamiche di gruppo aumentano la motivazione e la probabilità di adesione a lungo termine.

Durante il focus group IKIGAI55 condotto da ogni organizzazione partner e che ha coinvolto formatori e discenti adulti delle classi di attività fisica, l'importanza della creazione di un gruppo e delle dinamiche sociali è stata sottolineata come estremamente importante. I partecipanti hanno fornito alcuni suggerimenti per favorire il coinvolgimento attraverso la creazione di un gruppo:

Imparare e utilizzare i nomi dei partecipanti per personalizzare l'interazione e creare un senso di familiarità, cercando di favorire una conoscenza più approfondita tra i partecipanti.

All'inizio del corso, organizzare brevi e semplici attività di conoscenza per rompere il ghiaccio e far sentire i partecipanti più a loro agio.

Nel caso di attività in coppia, incoraggiate la rotazione dei partner in modo che tutti abbiano l'opportunità di interagire con diversi membri del gruppo.

Includere, se possibile, esercizi che richiedono collaborazione e lavoro di squadra, come giochi o attività di gruppo che incoraggino un'interazione positiva.

Creare un gruppo su una piattaforma di messaggistica (come WhatsApp o Facebook) per facilitare la comunicazione tra i partecipanti, condividere informazioni e mantenere i contatti al di fuori della classe.

Condividere articoli, video e altre risorse online che potrebbero essere di interesse per i partecipanti, mantenendo interesse per l'attività fisica e il benessere vivo

Introduzione di dispositivi intelligenti come strumenti per incoraggiare il monitoraggio e il miglioramento delle prestazioni del gruppo e non solo di quelle personali (ad esempio, contapassi totale come classe a settimana e confronto dei risultati).

Esempio pratico di promozione delle dinamiche di gruppo

Un esempio pratico di promozione delle dinamiche di gruppo in un gruppo di adulti o di anziani in un ambiente di formazione o sportivo potrebbe essere l'organizzazione di un allenamento a circuito di squadra con obiettivi e responsabilità condivise. L'idea è quella di creare un ambiente in cui i partecipanti si affidino l'uno all'altro per avere sostegno e motivazione, migliorando al contempo la comunicazione e la cooperazione. Ecco come potrebbe essere strutturato:

• Dividere il gruppo in squadre
  • Iniziate dividendo il gruppo in piccole squadre (ad esempio, 3-5 partecipanti per squadra). Queste squadre lavoreranno insieme per tutta la sessione. Se i partecipanti non si conoscono bene, il formatore può introdurre un'attività per rompere il ghiaccio e farli sentire a proprio agio.
  • Ogni squadra dovrebbe avere un mix di abilità per incoraggiare i partecipanti ad aiutarsi e motivarsi a vicenda, in particolare coloro che potrebbero aver bisogno di maggiore supporto.
• Spiegare l'obiettivo condiviso
  • Il formatore spiega che la squadra deve completare un circuito di esercizi il cui successo complessivo dipende dal completamento di ogni stazione da parte di ogni membro. L'attenzione deve essere rivolta al risultato collettivo piuttosto che alle prestazioni individuali.
  • Ad esempio, le squadre possono essere incaricate di completare collettivamente un numero prestabilito di ripetizioni per ogni stazione (ad esempio, "La vostra squadra deve completare 50 squat, 50 affondi e 50 flessioni insieme"). I partecipanti possono decidere come suddividere le ripetizioni in base alle loro forze e capacità individuali.
• Allestimento di stazioni di circuiti interattivi

  L'istruttore allestisce diverse stazioni di esercizio nella stanza o nell'area esterna. Ogni stazione è progettata per incoraggiare il lavoro di squadra e l'interazione. Alcuni esempi sono:

  • Lancio della palla da parte del partner: i partecipanti si passano la palla a v i c e n d a , migliorando la coordinazione e la comunicazione.
  • Camminata o jogging in stile staffetta: Un partecipante cammina o corre per un breve tratto mentre il resto della squadra lo incita. Poi "tagga" la persona successiva per continuare la staffetta.
  • Sfide di equilibrio in tandem: I partecipanti lavorano in coppia per completare esercizi di equilibrio in cui s i tengono per mano per sostenersi a vicenda.
• Incoraggiare il sostegno tra pari
  • Dopo che ogni squadra ha terminato una stazione, è incoraggiata a festeggiare i piccoli successi, come il completamento di un esercizio inizialmente difficile. Il formatore può facilitare questo compito chiedendo alle squadre di condividere i loro progressi, come ad esempio: "Quale stazione avete trovato più divertente?" o "Cosa ha fatto bene la vostra squadra insieme?".
  • Ciò contribuisce a rafforzare la coesione del gruppo e il senso di realizzazione, favorendo un'atmosfera positiva di realizzazione collettiva.
• Celebrare le piccole vittorie
  • Dopo che ogni squadra ha terminato una stazione, è incoraggiata a festeggiare i piccoli successi, come il completamento di un esercizio inizialmente difficile. Il formatore può facilitare questo compito chiedendo alle squadre di condividere i loro progressi, ad esempio: "Quale stazione avete trovato più difficile? più divertente?" o "Cosa ha fatto di buono il vostro team?".
  • Ciò contribuisce a rafforzare la coesione del gruppo e il senso di realizzazione, favorendo un'atmosfera positiva di realizzazione collettiva.
• Rotazione dei ruoli di leadership
  • Per promuovere l'inclusività e la partecipazione, il formatore può Ruotate i ruoli di leadership all'interno di ogni squadra. Ad esempio, in ogni stazione, un membro diverso del team può decidere come dividere gli esercizi o incoraggiare gli altri.
  • Questo assicura che tutti abbiano la possibilità di contribuire al successo del team, promuovendo un senso di appartenenza e di responsabilità all'interno del gruppo.
• Rinfresco di gruppo con riflessione
  • Al termine dell'allenamento, i partecipanti si riuniscono nelle loro squadre per un raffreddamento. Il formatore conduce una sessione di riflessione di gruppo in cui ogni squadra può discutere di ciò che ha imparato lavorando
  
  • Questa riflessione rafforza i legami sociali formati durante l'allenamento e aiuta i partecipanti ad apprezzare il valore della collaborazione e della comunicazione.

Rövid bevezetés a csoportdinamikába

A csoportdinamika az interakció, a kommunikáció és a viselkedés mintázataira utal, amelyek egy csoportban előfordulnak. A szociálpszichológiában gyökerező fogalom azt vizsgálja, hogy az egyének hogyan viselkednek és hogyan lépnek kapcsolatba egymással, amikor egy csoport tagjai, és hogy maga a csoport hogyan befolyásolja tagjainak attitűdjeit, cselekedeteit és eredményeit. A csoportdinamika létfontosságú szerepet játszik különböző kontextusokban, például munkahelyi környezetben, sportcsapatokban, tréningeken és oktatási környezetben. A csoportdinamika elveinek megértése és alkalmazása segíthet a csoportkohézió, a teljesítmény és a résztvevők általános elégedettségének javításában. Íme a csoportdinamika néhány általános kulcsfogalma:

Csoportszerkezet: a csoportoknak vannak olyan struktúráik, amelyek meghatározzák a szerepeket, a normákat és a tagok közötti kapcsolatokat. Ezek a struktúrák alakítják, hogy az egyének hogyan lépnek kapcsolatba egymással a csoporton belül, ki a vezető, és hogyan születnek a döntések. A legfontosabb összetevők a következők:

• Szerepek: Meghatározott pozíciók a csoporton belül (pl. vezető, követő, facilitátor). Minden egyes szerephez sajátos elvárások és felelősségek tartoznak.
• Normák: Íratlan szabályok és közös meggyőződések, amelyek a csoporton belüli viselkedést irányítják. A normák befolyásolják, hogy mi az elfogadható és mi az elfogadhatatlan, és alakítják a csoporttagok viselkedését.
• Kohézió: A csoporttagok közötti kapcsolat és szolidaritás szintje. A magas kohézió elősegíti a bizalmat, az együttműködést és a csoport céljai iránti elköteleződést.

A csoport fejlődésének szakaszai: Bruce Tuckman modellje (Tuckman, 1965) szerint a csoportok jellemzően öt fejlődési szakaszon mennek keresztül:

• Forming (kialakulás): a csoport tagjai találkoznak, és a szerepek és felelősségi körök még nem tisztázottak. A tájékozódás és a felfedezés időszaka következik.
• Storming (viharzás): konfliktusok és nézeteltérések merülnek fel, amikor a tagok érvényesítik elképzeléseiket, és versengenek a pozíciókért vagy a vezetésért.
• Norming (szabályozás): a csoport kezd belerázódni a struktúrájába, a szerepek tisztázódnak, és normák alakulnak ki. Az együttműködés fokozódik.
• Performing (teljesítés): a csoport hatékonyan, szoros együttműködéssel és kommunikációval dolgozik céljai eléréséért.
• Adjourning (felbomlás): a csoport feloszlik, miután elérte céljait.

Társadalmi identitás és csoportbefolyásolás: Tajfel és Turner (Tajfel és Turner, 1979) által bevezetett társadalmi identitáselmélet szerint az emberek identitásuk egy részét a csoportokból merítik, amelyekhez tartoznak. Ez létrehozhatja az összetartozás és a lojalitás érzését, ami befolyásolja a viselkedést.

Konformitás és csoportgondolkodás:
Konformitásról akkor beszélünk, amikor az egyének megváltoztatják viselkedésüket, hogy igazodjanak a csoport normáihoz vagy a csoportba való beilleszkedéshez, néha a személyes preferenciák rovására.
A csoportgondolkodás olyan jelenség, amikor a csoport tagjai a harmóniát és a konszenzust helyezik előtérbe a kritikus gondolkodással szemben, ami rossz döntéshozatalt eredményez. Ez gyakran fordul elő erős vezetőkkel rendelkező, nagy kohéziót mutató csoportokban, ahol a más véleményt nem támogatják.

Vezetés és kommunikáció: a vezetés a csoportdinamika központi eleme, amely befolyásolja a csoport irányát, hatékonyságát és légkörét. A hatékony vezetők képesek a csoportot a céljai felé terelni, a konfliktusokat megoldani, és elősegíteni a nyílt kommunikációs környezetet.

Motiváció és kölcsönös függés: A csoportdinamika gyakran a motiváció és a kölcsönös függés különböző szintjeit foglalja magába. A nagyfokú kölcsönös függéssel rendelkező csoportok minden egyes tag hozzájárulására támaszkodnak a kollektív célok eléréséhez.

A csoportdinamika megértése kritikus fontosságú a hatékony együttműködés, kommunikáció és kohézió elősegítése szempontjából bármilyen csoportkörnyezetben. Akár a sportban, akár az oktatásban vagy a munkahelyi környezetben, a csoportdinamika elveinek alkalmazása harmonikusabb interakciókhoz, nagyobb termelékenységhez és nagyobb csoportelégedettséghez vezethet. Az oktatók, vezetők és facilitátorok számára hasznos lehet ezeknek a koncepcióknak az elsajátítása, hogy olyan környezetet teremtsenek, ahol minden tag jól érzi magát.

Csoportdinamika 55 év felettiek sport és edzéskörnyezetben

A csoportdinamika az 55 év felettiek számára szervezett torna- és testmozgásórákon alapvető fontosságú, mivel mély hatással van az résztvevők általános jóllétére és életminőségére, valamint lehetővé teszi számukra, hogy érzelmi támogatást nyújtsanak és kapjanak. A hasonló helyzetben lévő emberekkel való tapasztalatcsere, a fejlődés és a kihívások megosztása rendkívül megnyugtató és motiváló tud lenni. Ez a kölcsönös támogatás segíthet a szorongás és a depresszió tüneteinek csökkentésében is. A testmozgás órán való részvétel egy összetartó csoportban növelheti a személyes elégedettséget és jólétet, a fizikai aktivitást kötelesség helyett a nap élvezetes részévé teheti: a csoport többi tagjától kapott pozitív visszajelzés és bátorítás segíthet a felnőtteknek és az időseknek abban, hogy magabiztosabbnak érezzék magukat fizikai képességeikben, és nagyobb önbecsülésre tegyenek szert.

A csoportdinamika megkönnyíti a tudás és a tapasztalatok megosztását is: az 55 év felettiek tanácsot cserélhetnek különböző témákban az egészségmenedzsmenttől a hobbikig és érdeklődési körökig, és ezzel olyan kölcsönös tanulási környezetet teremtenek, amely minden résztvevőt gazdagít. Egy másik rendkívül fontos tényező, amely e kézikönyv középpontjában áll, a motiváció: a csoportdinamika növeli a motivációt és a hosszú távú részvétel valószínűségét.

Az IKIGAI55 fókuszcsoportja során, amelyet az egyes partnerszervezetek a testmozgásórák oktatóinak és felnőtt résztvevőknek a bevonásával tartottak, a csoport- és a szociális dinamika kialakítását rendkívül fontosnak ítélték meg. A résztvevők adtak néhány javaslatot a csoport létrehozásán keresztül történő bevonás elősegítésére:

• Tanuljuk meg és használjuk a résztvevők nevét az interakciók személyesebbé tétele és az ismerősség érzetének megteremtése érdekében. Igyekezzünk mélyebb ismeretséget kialakítani a résztvevő között.
• A tanfolyam elején szervezzünk rövid, egyszerű ismerkedési tevékenységeket, hogy megtörjön a jég, és a résztvevők jobban érezzék magukat.
• A páros gyakorlatok esetében ösztönözzük a partnerek forgását, hogy mindenkinek lehetősége legyen a csoport különböző tagjaival való interakcióra.
• Ha lehet, legyenek olyan gyakorlatok, amelyek együttműködést és csapatmunkát igényelnek, például játékok vagy csoportos tevékenységek, amelyek pozitív interakciót ösztönöznek.
• Hozzunk létre csoportot egy üzenetküldő felületen (pl. WhatsApp vagy Facebook), hogy megkönnyítsük a résztvevők közötti kommunikációt, az információmegosztást és a sportórán kívüli kapcsolattartást.
• Hasznos lenne cikkek, videók és egyéb online források megosztása, amelyek érdekelhetik a résztvevőket, így tartva fenn a testmozgás és a jóllét iránti érdeklődést.
• Intelligens eszközök bevezetése a csoport teljesítményének nyomon követésére és javítására, és nem csak a személyes teljesítményt értjük ez alatt (pl. összlépésszámláló a csoport heti teljes lépésszámának kimutatására és az eredmények összehasonlítására).

Gyakorlati példák a csoportdinamika elősegítésére

Gyakorlati példa a csoportdinamika elősegítésére egy felnőttekből vagy idősekből álló csoportban, edzési vagy sportkörnyezetben, egy csapat alapú körgyakorlat szervezése közös célokkal és felelősséggel. Az ötlet lényege, hogy olyan környezetet teremtsünk, amelyben a résztvevők egymás támogatására és motivációjára támaszkodnak, miközben a kommunikáció és az együttműködés is erősödik. Így lehetne ezt felépíteni:

• A csoport csapatokra osztása
  • Kezdjük azzal, hogy a csoportot kis csapatokra osztjuk (pl. 3-5 résztvevő csapatonként). Ezek a csapatok a foglalkozás során végig együtt fognak dolgozni. Ha a résztvevők nem ismerik egymást jól, a tréner bevethet egy jégtörő játékot, hogy megismerkedjenek egymással.
  • Minden csapatnak vegyes összetételűnek kell lennie, hogy a résztvevők egymást segítsék és motiválják, különösen azokat, akiknek nagyobb támogatásra van szükségük.
• közös cél elmagyarázása
  • Az edző elmagyarázza, hogy a csapatoknak egy gyakorlatokból álló kört kell teljesíteniük, ahol a teljes siker attól függ, hogy minden tag teljesíti-e az egyes állomásokat. A hangsúlyt a kollektív teljesítményre kell helyezni, nem pedig az egyéni teljesítményre.
  • A csapatoknak például azt a feladatot lehet adni, hogy közösen végezzenek el meghatározott számú ismétlést az egyes állomásokon (pl. „A csapatnak együttesen 50 guggolást, 50 kitörést és 50 fekvőtámaszt kell teljesítenie”). A résztvevők eldönthetik, hogy egyéni erősségeik és képességeik alapján hogyan osztják fel az ismétléseket.
• Interaktív körállomások felállítása

  Az edző különböző edzőállomásokat állít fel a teremben vagy a kültéren. Minden egyes állomás úgy van kialakítva, hogy ösztönözze a csapatmunkát és az interakciót. Példák:

  • Páros labdadobás: A résztvevők egymásnak passzolják a labdát, javítva a koordinációt és a kommunikációt.
  • Váltógyaloglás vagy kocogás: Az egyik résztvevő rövid távot gyalogol vagy kocog, miközben a csapat többi tagja szurkol neki. Ezután a következő ember kapja a "stafétát”, hogy folytassák a váltófutást.
  • Tandem egyensúly-gyakorlatok: A résztvevők párban egyensúly-gyakorlatokat végezzenek, melyek alatt kézen fogva tartják meg egymást.
• Kis győzelmek ünneplése
  • Miután minden csapat befejez egy állomást, arra ösztönözzük őket, hogy megünnepeljék kis győzelmeiket, például egy olyan feladat elvégzését, amelyet kezdetben nehéznek találtak. A tréner megkönnyítheti ezt azzal, hogy megkéri a csapatokat, osszák meg egymással az elért eredményeiket, például: „Melyik állomáson éreztétek magatokat a legjobban?” vagy „Mit csinált jól a csapatotok együtt?”.
  • Ez erősíti a csoportkohéziót és növeli eredményesség érzését, elősegítve a kollektív teljesítmény pozitív légkörét.
• Vezetői szerep váltogatása
  • A befogadó hangulat és a részvétel elősegítése érdekében a tréner változtathatja a vezetői szerepeket az egyes csapatokon belül. Például minden állomáson más-más csapattag veheti át a feladatmegosztás eldöntését vagy a többiek bátorítását.
  • Ez biztosítja, hogy mindenkinek esélye legyen hozzájárulni a csapat sikeréhez, elősegítve ezzel, hogy mindenki magáénak érezze a csapatot, és felelősséget vállaljon érte.
• Csoportos lazító reflexió
  • Az edzés végén a résztvevők összegyűlnek a csapataikban, hogy lelazítsák magukat. A tréner csoportos reflexiót tart, ahol minden csapat megbeszélheti, hogy mit tanultak a közös munka során. A kérdések a következők lehetnek:
  
  • Az ilyen reflexió erősíti az edzés során kialakult társas kötelékeket, és segít a résztvevőknek becsülni az együttműködés és a kommunikáció értékét.

Een korte introductie tot groepsdynamica

Groepsdynamiek verwijst naar de patronen van interactie, communicatie en gedrag die zich voordoen binnen een groepsomgeving. Het concept, geworteld in de sociale psychologie, onderzoekt hoe individuen zich gedragen en met elkaar omgaan wanneer ze deel uitmaken van een groep, en hoe de groep zelf de houding, acties en resultaten van haar leden beïnvloedt. Groepsdynamiek speelt een cruciale rol in verschillende contexten, zoals werkomgevingen, sportteams, trainingssessies en educatieve omgevingen. Het begrijpen en toepassen van de principes van groepsdynamiek kan helpen de groepscohesie, prestaties en algehele tevredenheid onder de deelnemers te verbeteren Hier zijn enkele algemene sleutelconcepten van groepsdynamiek:

Groepsstructuur: groepen hebben structuren die rollen, normen en relaties tussen leden definiëren. Deze structuren bepalen hoe individuen binnen de groep met elkaar omgaan, wie leidt en hoe beslissingen worden genomen. De belangrijkste onderdelen zijn:

• Rollen: Gedefinieerde posities binnen de groep (bijv. leider, volger, facilitator). Elke rol brengt specifieke verwachtingen en verantwoordelijkheden met zich mee.
• Normen: Ongeschreven regels en gedeelde overtuigingen die het gedrag binnen de groep sturen. Normen beïnvloeden wat acceptabel en onacceptabel is en geven vorm aan hoe groepsleden handelen.
• Cohesie: De mate van verbondenheid en solidariteit tussen groepsleden. Hoge cohesie bevordert vertrouwen, samenwerking en toewijding aan groepsdoelen.

Ontwikkelingsfasen van groepen: volgens het model van Bruce Tuckman (Tuckman, 1965) doorlopen groepen doorgaans vijf ontwikkelingsstadia:

• Vorming: groepsleden ontmoeten elkaar en rollen en verantwoordelijkheden zijn nog niet duidelijk. Er is een periode van oriëntatie en exploratie.
• Storming: conflicten en meningsverschillen ontstaan als leden hun ideeën laten gelden en strijden om posities of leiderschap.
• Normering: de groep begint zich te nestelen in zijn structuur, rollen worden duidelijker en normen worden vastgesteld. De samenwerking neemt toe.
• Presteren: de groep werkt effectief aan haar doelstellingen, met een sterke samenwerking en communicatie.
• Schorsing: de groep wordt ontbonden na het bereiken van haar doelstellingen.

Sociale identiteit en groepsinvloed: De sociale identiteitstheorie, geïntroduceerd door Tajfel en Turner (Tajfel en Turner, 1979), suggereert dat mensen een deel van hun identiteit ontlenen aan de groepen waartoe ze behoren. Dit kan een gevoel van verbondenheid en loyaliteit creëren, wat gedrag beïnvloedt.

Conformiteit en groepsdenken:
Conformiteit treedt op wanneer individuen hun gedrag veranderen om zich aan te passen aan groepsnormen of om bij de groep te passen, soms ten koste van persoonlijke voorkeuren.
Groepsdenken is een fenomeen waarbij groepsleden prioriteit geven aan harmonie en consensus boven kritisch denken, wat leidt tot slechte besluitvorming. Dit gebeurt vaak in zeer samenhangende groepen met sterke leiders, waar afwijkende meningen worden ontmoedigd.

Leiderschap en communicatie: leiderschap is een centraal aspect van de groepsdynamiek en beïnvloedt de richting, efficiëntie en sfeer van de groep. Effectieve leiders kunnen de groep naar haar doelen leiden, conflicten oplossen en een omgeving van open communicatie bevorderen.

Motivatie en onderlinge afhankelijkheid: groepsdynamiek gaat vaak gepaard met verschillende niveaus van motivatie en onderlinge afhankelijkheid. Groepen met een hoge onderlinge afhankelijkheid zijn afhankelijk van de bijdrage van elk lid om collectieve doelen te bereiken

Het begrijpen van groepsdynamiek is van cruciaal belang voor het bevorderen van effectieve samenwerking, communicatie en cohesie in elke groepsomgeving. Of het nu gaat om sport, onderwijs of werkomgevingen, het toepassen van de principes van groepsdynamiek kan leiden tot meer harmonieuze interacties, verhoogde productiviteit en grotere groepstevredenheid. Trainers, leiders en facilitators kunnen baat hebben bij het beheersen van deze concepten om omgevingen te creëren waarin alle leden gedijen.

Groepsdynamiek bij 55+ volwassenen en ouderen in sport- of trainingsomgeving

Groepsdynamiek in gymnastiek- en bewegingslessen voor 55+ is van fundamenteel belang, omdat ze een diepgaand effect hebben op het algehele welzijn van individuen en hun kwaliteit van leven, en individuen in staat stellen emotionele steun te bieden en te ontvangen. Het delen van ervaringen, vooruitgang en uitdagingen met mensen in vergelijkbare situaties kan zeer geruststellend en motiverend zijn. Deze wederzijdse steun kan ook helpen de symptomen van angst en depressie te verminderen. Deelnemen aan een bewegingsles met een hechte groep kan de persoonlijke tevredenheid en het welzijn verhogen, waardoor fysieke activiteit een plezierig moment van de dag wordt in plaats van een karwei: positieve feedback en aanmoediging van andere groepsleden kan volwassenen en senioren helpen meer vertrouwen te krijgen in hun fysieke capaciteiten en een groter gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen.

Groepsdynamiek vergemakkelijkt ook het delen van kennis en ervaringen: 55-plussers kunnen advies uitwisselen over verschillende onderwerpen, van gezondheidsmanagement tot hobby's en interesses, waardoor een wederzijdse leeromgeving ontstaat die alle deelnemers verrijkt. Een andere factor van het grootste belang, die de focus van dit handboek is, is motivatie: groepsdynamiek verhoogt de motivatie en de kans op langdurig lidmaatschap.

Tijdens de IKIGAI55 Focusgroep die door elke partnerorganisatie werd uitgevoerd en waarbij opleiders en volwassenen die leren bij klaslokalen voor fysieke activiteit, betrokken waren, werd het belang van het creëren van een groeps- en sociale dynamiek als uiterst belangrijk benadrukt. Enkele suggesties om de betrokkenheid te bevorderen door het creëren van een groep werden door de deelnemers gegeven:

• Leer en gebruik de namen van de deelnemers om de interactie te personaliseren en een gevoel van vertrouwdheid te creëren, in een poging een diepere kennis onder de deelnemers te bevorderen
• Organiseer aan het begin van de cursus korte, eenvoudige kennismakingsactiviteiten om het ijs te breken en de deelnemers zich meer op hun gemak te laten voelen
• Moedig in het geval van partneractiviteiten partnerrotatie aan, zodat iedereen de kans krijgt om met verschillende groepsleden te communiceren
• Voeg indien mogelijk oefeningen toe die samenwerking en teamwerk vereisen, zoals spelletjes of groepsactiviteiten die positieve interactie aanmoedigen
• Maak een groep op een berichtenplatform (zoals WhatsApp of Facebook) om de communicatie tussen deelnemers te vergemakkelijken, informatie te delen en contact te onderhouden buiten het klaslokaal
• Het delen van artikelen, video's en andere online bronnen die interessant kunnen zijn voor deelnemers, waardoor de interesse in fysieke activiteit en welzijn levend blijft
• Slimme apparaten geïntroduceerd als hulpmiddelen om monitoring en verbetering van groepsprestaties aan te moedigen en niet alleen persoonlijke prestaties (bijv. totale stappenteller als les per week en vergelijking van resultaten)

Praktijkvoorbeeld van het bevorderen van groepsdynamiek

Een praktisch voorbeeld van het bevorderen van groepsdynamiek in een groep volwassenen of ouderen in een trainings- of sportomgeving is het organiseren van een teamgebaseerde circuittraining met gedeelde doelen en verantwoordelijkheden. Het idee is om een omgeving te creëren waarin deelnemers op elkaar vertrouwen voor steun en motivatie, terwijl ook de communicatie en samenwerking worden verbeterd. Dit zou als volgt kunnen worden gestructureerd:

• De groep verdelen in teams
  • Begin met het verdelen van de groep in kleine teams (bijv. 3-5 deelnemers per team). Deze teams zullen gedurende de hele sessie samenwerken. Als de deelnemers elkaar niet goed kennen, kan de trainer een ijsbrekeractiviteit introduceren om ze op hun gemak te stellen met elkaar.
  • Elk team moet een mix van vaardigheden hebben om deelnemers aan te moedigen elkaar te helpen en te motiveren, vooral degenen die mogelijk meer ondersteuning nodig hebben.
• Uitleg over het gezamenlijke doel
  • De trainer legt uit dat het team een reeks oefeningen moet voltooien waarbij hun algehele succes afhangt van het feit dat elk lid elk station voltooit. De nadruk moet liggen op collectieve prestaties in plaats van individuele prestaties.
  • Teams kunnen bijvoorbeeld de taak krijgen om gezamenlijk een bepaald aantal herhalingen voor elk station te voltooien (bijv. "Uw team moet 50 squats, 50 lunges en 50 push-ups samen voltooien"). Deelnemers kunnen beslissen hoe ze de herhalingen verdelen op basis van hun individuele sterke punten en capaciteiten.
• Interactieve circuitstations opzetten

  De trainer stelt verschillende oefenstations op in de kamer of in de buitenruimte. Elk station is ontworpen om teamwork en interactie aan te moedigen. Voorbeelden hiervan zijn:

  • Partner Ball Toss: Deelnemers geven de bal aan elkaar, waardoor de coördinatie en communicatie worden verbeterd.
  • Wandelen of joggen in estafettestijl: één deelnemer loopt of jogt een korte afstand terwijl de rest van het team hen aanmoedigt. Vervolgens "taggen" ze de volgende persoon om de estafette voort te zetten.
  • Tandem Balance Challenges: Deelnemers werken in paren om evenwichtsoefeningen te voltooien waarbij ze elkaars handen vasthouden ter ondersteuning.
• Ondersteuning door collega's aanmoedigen
  • Nadat elk team een station heeft voltooid, worden ze aangemoedigd om kleine overwinningen te vieren, zoals het voltooien van een oefening die ze aanvankelijk moeilijk vonden. De trainer kan dit faciliteren door teams te vragen hun voortgang te delen, zoals: "Welk station vond je het leukst?" of "Wat deed je team goed samen?"
  • Dit helpt de groepscohesie en het gevoel van voldoening te versterken, waardoor een positieve sfeer van collectieve prestatie wordt bevorderd.
• Kleine overwinningen vieren
  • Nadat elk team een station heeft voltooid, worden ze aangemoedigd om kleine overwinningen te vieren, zoals het voltooien van een oefening die ze aanvankelijk moeilijk vonden. De trainer kan dit faciliteren door teams te vragen hun voortgang te delen, zoals: "Welk station vond je het leukst?" of "Wat deed je team goed samen?"
  • Dit helpt de groepscohesie en het gevoel van voldoening te versterken, waardoor een positieve sfeer van collectieve prestatie wordt bevorderd.
• Roterende leiderschapsrollen
  • Om inclusiviteit en participatie te bevorderen, kan de trainer binnen elk team leiderschapsrollen rouleren. Op elk station kan bijvoorbeeld een ander teamlid de leiding nemen over de verdeling van de oefeningen of het aanmoedigen van anderen.
  • Dit zorgt ervoor dat iedereen de kans krijgt om bij te dragen aan het succes van het team, waardoor een gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid binnen de groep wordt bevorderd.
• Groepsafkoelperiode met reflectie
  • Aan het einde van de training verzamelen de deelnemers zich in hun teams voor een cooling-down. De trainer leidt een groepsreflectiesessie waar elk team kan bespreken wat ze hebben geleerd van de samenwerking. Vragen kunnen zijn:
  
  • Deze reflectie versterkt de sociale banden die tijdens de training worden gevormd en helpt deelnemers de waarde van samenwerking en communicatie te waarderen.

Uma breve introdução ao conceito de dinâmica de grupo

Em resumo, dinâmicas de grupo são atividades estratégicas que atraem a atenção dos participantes e os ajudam a explorar determinadas aptidões ou comportamentos: como as pessoas interagem, comunicam e se comportam quando estão em grupo. O conceito, com raízes na psicologia social, analisa a forma como cada indivíduo age dentro do grupo e como o grupo pode influenciar as atitudes, ações e resultados dos seus membros. A dinâmica de grupo é muito importante em vários contextos, como no trabalho, no desporto, nas salas de aulas ou sessões de formação. Em vez de aplicar formas mais convencionais, as dinâmicas de grupo aproveitam características lúdicas e sociais para motivar e envolver os participantes. Por serem lúdicas e divertidas, as pessoas acabam por se sentirem mais confortáveis para mostrar as suas tendências naturais, em vez de se prenderem em formas mais rígidas ou ao nervosismo do contexto. Por isso, compreender e usar bem esses princípios pode ajudar a criar mais união, melhorar o desempenho e aumentar a satisfação de todos no grupo. Vejamos alguns princípios gerais da dinâmica de grupo:

Estrutura do Grupo: todos os grupos têm uma estrutura onde cada um dos membros assume papéis, regras e relações. Essa estrutura molda como as pessoas interagem, quem assume a liderança e como as decisões são tomadas. Os principais elementos são:

• Papel: é o conjunto de obrigações e de comportamentos que os outros têm direito a esperar de quem ocupa uma dada posição (como líder, seguidor ou facilitador). Cada papel é um conjunto de deveres que os membros do grupo a que pertencem esperam que sejam cumpridos.
• Norma: é o conjunto das regras informais e crenças partilhadas que guiam o comportamento do grupo. É o conjunto dos direitos cujo respeito e cumprimentos é dever para os outros, que definem o que é aceitável ou não, influenciando a ação dos membros.
• Coesão: é o grau de conexão e união entre os membros. Quando a coesão é alta, há mais confiança, colaboração e compromisso nos objetivos do grupo.

Fases de Desenvolvimento do Grupo: o modelo de desenvolvimento de grupo de Bruce Tuckman (Tuckman, 1965), identifica cinco fases pelas quais os grupos normalmente passam ao longo do tempo:

• Formação: os membros juntam-se, mas ainda não têm funções ou responsabilidades bem definidas. É uma fase de orientação e descoberta.
• Conflito: surgem diferenças de opinião e conflitos sobre papéis, liderança e tarefas. É essencial para resolver tensões e alinhar expetativas.
• Normalização: o grupo começa a estabelecer normas claras e a desenvolver confiança entre os membros. Há maior colaboração, entendimento mútuo e compromisso com os objetivos do grupo.
• Desempenho: o grupo atinge um nível de funcionamento eficiente e produtivo, focados em alcançar os objetivos estabelecidos. A confiança e o respeito mútuo estão no auge, com papéis e processos bem definidos.
• Encerramento: esta fase ocorre quando o grupo atinge os seus objetivos e se dissolve ou se reorganiza. Pode haver sentimentos de perda, mas também de celebração sobre os resultados alcançados.

Identidade Social e Influência do Grupo: A Teoria da Identidade Social, desenvolvida por Tajfel e Turner (1979), explica como as pessoas constroem parte da sua identidade com base nos grupos a que pertencem. Estes grupos ajudam a criar um sentimento de pertença e lealdade e podem influenciar o comportamento em relação a outros grupos.

Conformismo e Pensamento de Grupo:
O conformismo ocorre quando os indivíduos alteram o seu comportamento para se alinharem com as normas do grupo ou para se integrarem no grupo, por vezes à custa das suas preferências pessoais.
O pensamento de grupo é um fenómeno que ocorre em grupos muito coesos, onde se torna mais importante a harmonia e o consenso do que avaliar as ideias de forma crítica. Os membros evitam questionar decisões ou expressar opiniões contrárias para manter a paz no grupo, o que pode levar a más decisões, porque as alternativas viáveis não são exploradas, e os riscos não são analisados com cuidado. É comum em grupos com líderes autoritários ou onde a dissidência não é bem-vinda.

Liderança e Comunicação: a liderança é um elemento central na dinâmica de um grupo, impactando o rumo, o desempenho e o ambiente geral. Bons líderes conseguem guiar a equipa rumo aos objetivos, lidar com conflitos e criar um ambiente onde a comunicação flui de forma aberta e tranquila.

Motivação e Interdependência: na dinâmica de grupo, é comum haver diferentes níveis de motivação e interdependência. Grupos altamente interligados contam com a contribuição de cada pessoa para alcançar os objetivos em conjunto.

Compreender como funciona a dinâmica de grupo é essencial para melhorar a colaboração, a comunicação e a união em qualquer tipo de grupo. Seja no desporto, na escola ou no trabalho, aplicar os princípios da dinâmica de grupo pode trazer interações mais harmoniosas, mais produtividade e maior satisfação. Todos os profissionais que lidam com grupos ou equipas podem usar esse conhecimento para criar espaços onde todos sintam um progresso duradouro.

Dinâmica de grupo nas aulas de atividade física e desporto para adultos 55+

A dinâmica de grupo nas aulas de ginástica e exercício físico para adultos com mais de 55 anos tem uma grande importância no que se refere ao desenvolvimento dos valores individuais e coletivos porque tem um impacto profundo no bem-estar geral e na qualidade de vida dos praticantes e podem obter e oferecer apoio emocional, com benefícios para um estado de espírito positivo. A existência de um ambiente onde se pode partilhar experiências, progressos e desafios com pessoas em situações semelhantes pode ser extremamente reconfortante e motivador. Este apoio mútuo também pode ajudar a reduzir os sintomas de ansiedade e depressão. Por isso, participar numa aula de exercício físico em grupo aumenta a satisfação pessoal e o bem-estar, tornando a atividade física um momento agradável do dia e não apenas mais uma obrigação: o feedback positivo e o estímulo dos outros membros do grupo permitem que os participantes com mais de 55 anos se sintam confiantes nas suas capacidades físicas, melhorando os pontos positivos e, consequentemente, desenvolver uma maior autoestima.

Estar com pessoas num ambiente de descontração e entusiasmo, faz com que se sintam mais vivos porque poderão até fazer novos amigos, criando um novo “círculo de amigos” ligados à atividade física. A socialização nas aulas funciona não apenas para que as pessoas se movam e envolvam, mas também facilita a partilha de conhecimentos e experiências: os praticantes com mais de 55 anos podem trocar impressões sobre vários assuntos, desde questões de saúde ou ideias sobre interesses e passatempos, criando um ambiente de aprendizagem mútua que enriquece todos os participantes. Por fim, mas não menos importante, a dinâmica de grupo é excelente para estimular a motivação, que é o foco deste manual: a participação ativa dos indivíduos pode levar a uma maior motivação e é a grande aliada para manter a atividade a longo prazo.

No grupo de discussão reunido por cada um dos parceiros do projeto IKIGAI, onde participaram treinadores de ginásios e praticantes de aulas de atividades físicas, foi destacada a importância vital da participação em grupo e das dinâmicas sociais. Para criar um grupo funcional, os participantes dos diversos questionários sugeriram os seguintes pontos a levar em conta pelos treinadores para promover o envolvimento e motivação dos participantes:

Lembrar-se e usar o nome dos praticantes para tornar a relação mais pessoal, estreitar laços e desenvolver empatia, o que também contribuirá para promover um conhecimento mais profundo entre os participantes.

• Lembrar-se e usar o nome dos praticantes para tornar a relação mais pessoal, estreitar laços e desenvolver empatia, o que também contribuirá para promover um conhecimento mais profundo entre os participantes
• No início do curso, organizar atividades curtas e simples para quebrar o gelo, de modo a criar um ambiente confortável onde os participantes se sintam mais à-vontade.
• Quando trabalhar atividades em pares, é importante fomentar a rotação de cada um dos participantes e organizar diferentes duplas de parceiros para que todos tenham a oportunidade de interagir com os diferentes membros do grupo.
• Incluir, sempre que for possível, exercícios capazes de melhorar a colaboração e o trabalho de equipa, como jogos ou atividades de grupo que incentivem uma interação positiva.
• Criar um grupo numa plataforma de mensagens (como o WhatsApp ou o Facebook) para fomentar a comunicação entre os participantes, partilhar informações e manter o contacto fora das aulas.
• Partilhar artigos, vídeos e outros recursos online que possam motivar os praticantes, despertando o interesse pela atividade física e pelo bem-estar que essas atividades trazem.
• Os dispositivos digitais introduzidos como ferramentas para incentivar a monitorização e a melhoria do desempenho do grupo e não apenas do desempenho pessoal (e. (por exemplo, pedómetro total como uma aula por semana, bem como comparação de resultados).
• Apresentar as tecnologias digitais e incentivar o seu uso, não apenas como ferramentas de desempenho individual, mas como um incentivo para monitorizar e melhorar o progresso do grupo (por exemplo, utilizar uma app para contagem de passos/pedómetro uma vez por semana, registar e comparar os resultados com o resto do grupo).

Exemplo de uma prática para melhorar a dinâmico de grupo

Um exemplo prático para melhorar a dinâmica de grupo com adultos 55+ é organizar um treino em circuito, onde todos trabalhem em equipa com metas e tarefas partilhadas. A ideia é criar um clima de confiança, onde cada um apoia e incentiva o outro, fortalecendo ao mesmo tempo a comunicação e a cooperação. Deixamos aqui uma sugestão de como pode ser estruturado:

• Dividir o grupo em equipas
  • Comece por dividir o grupo em pequenas equipas (por exemplo, 3 a 5 pessoas por equipa). Estas equipas vão trabalhar juntas durante toda a atividade. Se os participantes não se conhecerem bem, o treinador pode começar por uma dinâmica de quebra-gelo para se sentirem mais à vontade.
  • Cada equipa deve ter uma combinação de diferentes aptidões e capacidades. Deste modo, os participantes podem ajudar-se e motivar-se mutuamente, especialmente aqueles que possam precisar de mais apoio.
• Explicar o objetivo conjunto
  • O treinador deve explicar que o grupo deve completar um circuito de exercícios, onde o sucesso geral do grupo depende de cada participante completar cada uma das fases. O foco está na realização coletiva do grupo e não no desempenho individual.
  • Por exemplo, as equipas podem ter a missão de completar juntas um número total de repetições em cada fase do circuito (“a equipa tem de fazer 50 agachamentos, 50 lunges e 50 flexões, no total”). Os participantes podem decidir como dividir as repetições, tendo em consideração os seus pontos fortes e os limites pessoais.
• Criar “postos de convívio”

  O treinador distribui os diferentes exercícios por vários “postos” de localização espalhados pelo espaço, que pode ser dentro da sala ou ao ar livre. Cada “posto” é pensado para promover o trabalho de equipa e a interação entre os membros. Podem ser consideradas as seguintes atividades:

  • Passar a Bola: no “posto de passar a bola”, os membros da equipa passam a bola aos parceiros, treinando a coordenação e a comunicação.
  • Caminhada ou corrida de estafetas: no “posto da caminhada ou corrida”, um membro faz uma pequena caminhada ou corre uma curta distância enquanto o resto da equipa o aplaude. Depois, toca no próximo para continuar a “estafeta”.
  • Desafios de equilíbrio em tandem: no “posto do equilíbrio”, os membros organizam-se em pares e fazem exercícios de equilíbrio enquanto seguram as mãos uns dos outros, para dar apoio mútuo.
• Celebração das “pequenas vitórias”
  • Depois de cada equipa completar um “posto”, é importante terem tempo para celebrar as “pequenas vitórias”, saborear o gosto de conseguir terminar um exercício que parecia difícil no início. O treinador pode ajudar pedindo para as equipas partilharem as opiniões: “Qual foi o posto que acharam mais divertido?” ou “O que é que a equipa fez bem em conjunto?”
  • É uma forma de fortalecer a união do grupo e o sentimento de realização, criando um ambiente positivo de sucesso coletivo.
• Trocar papéis
  • Para tornar a atividade mais inclusiva e garantir que todos participam, o treinador pode trocar os papéis de liderança dentro de cada grupo. Por exemplo, em cada “posto”, alternadamente, um membro diferente pode decidir como organizar os exercícios ou formas diferentes de motivar os colegas.
  • Deste modo, garante-se que todos têm a oportunidade de contribuir para o sucesso da equipa, criando um sentido de pertença e responsabilidade dentro do grupo.
• Relaxamento com reflexão em grupo
  • No fim de todas as atividades, os participantes juntam-se com as suas equipas para os alongamentos de relaxamento. Durante essa altura, o treinador promove uma reflexão sobre esta experiência e pede a cada uma das equipas para trocar ideias sobre o que aprenderam juntos. As perguntas podem ser:
  
  • Este momento de partilha e troca de ideias ajuda a fortalecer laços de união e ajuda a perceber a importância de todos trabalharem juntos e comunicarem bem uns com os outros.

Μια σύντομη εισαγωγή στη δυναμική της ομάδας

Η δυναμική της ομάδας αναφέρεται στα πρότυπα αλληλεπίδρασης, επικοινωνίας και συμπεριφοράς που εμφανίζονται σε ένα ομαδικό περιβάλλον. Η έννοια, που έχει τις ρίζες της στην κοινωνική ψυχολογία, διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα συμπεριφέρονται και αλληλεπιδρούν όταν είναι μέλη μιας ομάδας και πώς η ίδια η ομάδα επηρεάζει τις στάσεις, τις ενέργειες και τα αποτελέσματα των μελών της. Η δυναμική της ομάδας διαδραματίζει ζωτικό ρόλο σε διάφορα πλαίσια, όπως περιβάλλοντα εργασίας, αθλητικές ομάδες, εκπαιδευτικές συνεδρίες και εκπαιδευτικά πλαίσια. Η κατανόηση και η εφαρμογή των αρχών της δυναμικής της ομάδας μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της συνοχής της ομάδας, της απόδοσης και της συνολικής ικανοποίησης των συμμετεχόντων

Ακολουθούν ορισμένες γενικές έννοιες-κλειδιά της δυναμικής της ομάδας:

Δομή της ομάδας: οι ομάδες έχουν δομές που καθορίζουν τους ρόλους, τους κανόνες και τις σχέσεις μεταξύ των μελών. Αυτές οι δομές διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αλληλεπιδρούν μέσα στην ομάδα, ποιος ηγείται και πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις. Τα βασικά συστατικά στοιχεία περιλαμβάνουν:

• Ρόλοι: Καθορισμένες θέσεις μέσα στην ομάδα (π.χ. ηγέτης, ακόλουθος, συντονιστής). Κάθε ρόλος συνοδεύεται από συγκεκριμένες προσδοκίες και ευθύνες.
• Κανόνες: Άγραφοι κανόνες και κοινές πεποιθήσεις που καθοδηγούν τη συμπεριφορά εντός της ομάδας. Οι κανόνες επηρεάζουν το τι είναι αποδεκτό και τι μη αποδεκτό, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο ενεργούν τα μέλη της ομάδας.
• Συνοχή: Το επίπεδο σύνδεσης και αλληλεγγύης μεταξύ των μελών της ομάδας. Η υψηλή συνοχή ευνοεί την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία και τη δέσμευση στους στόχους της ομάδας.

Στάδια ανάπτυξης ομάδων: σύμφωνα με το μοντέλο του Bruce Tuckman (Tuckman, 1965), οι ομάδες συνήθως περνούν από πέντε στάδια ανάπτυξης:

• Διαμόρφωση: τα μέλη της ομάδας συναντώνται και οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες δεν είναι ακόμη σαφείς. Υπάρχει μια περίοδος προσανατολισμού και διερεύνησης.
• Καταιγισμός: προκύπτουν συγκρούσεις και διαφωνίες καθώς τα μέλη διεκδικούν τις ιδέες τους και διεκδικούν θέσεις ή ηγετικές θέσεις.
• Κανονικοποίηση: η ομάδα αρχίζει να καθορίζει τη δομή της, οι ρόλοι γίνονται σαφέστεροι και καθιερώνονται κανόνες. Η συνεργασία αυξάνεται.
• Απόδοση: η ομάδα εργάζεται αποτελεσματικά για την επίτευξη των στόχων της, με ισχυρή συνεργασία και επικοινωνία.
• Διάλυση: η ομάδα διαλύεται μετά την επίτευξη των στόχων της.

Κοινωνική ταυτότητα και ομαδική επιρροή: Η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας που εισήγαγαν οι Tajfel και Turner (Tajfel and Turner, 1979), προτείνει ότι οι άνθρωποι αντλούν μέρος της ταυτότητάς τους από τις ομάδες στις οποίες ανήκουν. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση του ανήκειν και της αφοσίωσης, η οποία επηρεάζει τη συμπεριφορά.

Συμμόρφωση και ομαδική σκέψη:
Η συμμόρφωση συμβαίνει όταν τα άτομα αλλάζουν τη συμπεριφορά τους για να ευθυγραμμιστούν με τα ομαδικά πρότυπα ή για να ενταχθούν στην ομάδα, μερικές φορές εις βάρος των προσωπικών προτιμήσεων.
Η ομαδική σκέψη είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο τα μέλη της ομάδας δίνουν προτεραιότητα στην αρμονία και τη συναίνεση έναντι της κριτικής σκέψης, οδηγώντας σε κακή λήψη αποφάσεων. Αυτό συμβαίνει συχνά σε ομάδες με μεγάλη συνοχή και ισχυρούς ηγέτες, όπου η διαφωνία αποθαρρύνεται.

Ηγεσία και επικοινωνία: Η ηγεσία αποτελεί κεντρική πτυχή της δυναμικής της ομάδας, επηρεάζοντας την κατεύθυνση, την αποτελεσματικότητα και την ατμόσφαιρα της ομάδας. Οι αποτελεσματικοί ηγέτες μπορούν να καθοδηγήσουν την ομάδα προς τους στόχους της, να επιλύσουν τις συγκρούσεις και να καλλιεργήσουν ένα περιβάλλον ανοιχτής επικοινωνίας.

Κίνητρα και αλληλεξάρτηση: η δυναμική της ομάδας συχνά περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα κινήτρων και αλληλεξάρτησης. Οι ομάδες με υψηλή αλληλεξάρτηση βασίζονται στη συμβολή κάθε μέλους για την επίτευξη των συλλογικών στόχων.

Η κατανόηση της δυναμικής των ομάδων είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της αποτελεσματικής συνεργασίας, της επικοινωνίας και της συνοχής σε οποιοδήποτε ομαδικό περιβάλλον. Είτε στον αθλητισμό, είτε στην εκπαίδευση, είτε σε εργασιακά περιβάλλοντα, η εφαρμογή των αρχών της δυναμικής της ομάδας μπορεί να οδηγήσει σε πιο αρμονικές αλληλεπιδράσεις, αυξημένη παραγωγικότητα και αυξημένη ικανοποίηση της ομάδας. Οι προπονητές, οι ηγέτες και οι διαμεσολαβητές μπορούν να επωφεληθούν από την εκμάθηση αυτών των εννοιών για να δημιουργήσουν περιβάλλοντα όπου όλα τα μέλη ευημερούν.

Δυναμική της ομάδας σε ενήλικες άνω των 55 και ηλικιωμένους σε αθλητικό ή προπονητικό περιβάλλον

Η δυναμική της ομάδας στα μαθήματα γυμναστικής και σωματικής δραστηριότητας για άτομα άνω των 55 είναι θεμελιώδους σημασίας, καθώς επηρεάζει βαθιά τη συνολική ευημερία των ατόμων και την ποιότητα ζωής τους και επιτρέπει στα άτομα να προσφέρουν και να λαμβάνουν συναισθηματική υποστήριξη. Η ανταλλαγή εμπειριών, προόδου και προκλήσεων με άτομα που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση μπορεί να είναι εξαιρετικά καθησυχαστική και παρακινητική. Αυτή η αμοιβαία υποστήριξη μπορεί επίσης να συμβάλει στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης. Η συμμετοχή σε ένα μάθημα άσκησης με μια στενή ομάδα μπορεί να αυξήσει την προσωπική ικανοποίηση και ευημερία, καθιστώντας τη σωματική δραστηριότητα μια ευχάριστη στιγμή της ημέρας και όχι μια αγγαρεία: η θετική ανατροφοδότηση και η ενθάρρυνση από τα άλλα μέλη της ομάδας μπορεί να βοηθήσει τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους να αισθάνονται πιο σίγουροι για τις σωματικές τους ικανότητες και να αναπτύξουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση.

Η δυναμική της ομάδας διευκολύνει επίσης την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών: οι μαθητές άνω των 55 ετών μπορούν να ανταλλάσσουν συμβουλές για διάφορα θέματα, για τη διαχείριση της υγείας τους, αλλά και για χόμπι και ενδιαφέροντα, δημιουργώντας ένα αμοιβαίο περιβάλλον μάθησης που εμπλουτίζει όλους τους συμμετέχοντες. Ένας άλλος παράγοντας υψίστης σημασίας, στον οποίο επικεντρώνεται το παρόν Εγχειρίδιο, είναι τα κίνητρα: η δυναμική της ομάδας αυξάνει τα κίνητρα και την πιθανότητα μακροχρόνιας συμμετοχής.

Κατά τη διάρκεια της ομάδας εστίασης του έργου IKIGAI55 που διεξήχθη από κάθε οργανισμό-εταίρο και στην οποία συμμετείχαν προπονητές και ενήλικες αθλούμενοι σε αίθουσες σωματικής δραστηριότητας, η σημασία της δημιουργίας μιας ομάδας και της κοινωνικής δυναμικής τονίστηκε ως εξαιρετικά σημαντική. Οι συμμετέχοντες έδωσαν ορισμένες προτάσεις για την προώθηση της συμμετοχής μέσω της δημιουργίας μιας ομάδας:

• Μάθετε και χρησιμοποιήστε τα ονόματα των συμμετεχόντων για να εξατομικεύσετε την αλληλεπίδραση και να δημιουργήσετε μια αίσθηση οικειότητας, προσπαθώντας να προωθήσετε τη βαθύτερη γνώση μεταξύ των συμμετεχόντων.
• Στην αρχή του μαθήματος, οργανώστε σύντομες, απλές δραστηριότητες γνωριμίας για να σπάσει ο πάγος και να νιώσουν οι συμμετέχοντες πιο άνετα.
• Σε περίπτωση δραστηριοτήτων σε ζεύγη, ενθαρρύνετε την εναλλαγή των συμμετεχόντων, ώστε όλοι να έχουν την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν με διαφορετικά μέλη της ομάδας.
• Συμπεριλάβετε, αν είναι δυνατόν, ασκήσεις που απαιτούν συνεργασία και ομαδικότητα, όπως παιχνίδια ή ομαδικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη θετική αλληλεπίδραση.
• Δημιουργήστε μια ομάδα σε μια πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων (όπως το WhatsApp ή το Facebook) για να διευκολύνετε την επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, να μοιράζεστε πληροφορίες και να διατηρείτε επαφή έξω από την τάξη.
• Κοινοποιήστε άρθρα, βίντεο και άλλους διαδικτυακούς πόρους που μπορεί να ενδιαφέρουν τους συμμετέχοντες, διατηρώντας ζωντανό το ενδιαφέρον για τη σωματική δραστηριότητα και την ευεξία.
• Χρησιμοποιήστε έξυπνες συσκευές που εισάγονται ως εργαλεία για την ενθάρρυνση της παρακολούθησης και της βελτίωσης της ομαδικής απόδοσης και όχι μόνο της προσωπικής απόδοσης (π.χ. συνολικό βηματόμετρο ως τάξη ανά εβδομάδα καθώς και σύγκριση των αποτελεσμάτων)

Πρακτικό παράδειγμα προώθησης της δυναμικής της ομάδας

Ένα πρακτικό παράδειγμα προώθησης της δυναμικής της ομάδας σε μια ομάδα ενηλίκων ή ηλικιωμένων σε ένα περιβάλλον εκπαίδευσης ή άθλησης θα μπορούσε να είναι η οργάνωση μιας ομαδικής προπόνησης κυκλικής γυμναστικής με κοινούς στόχους και ευθύνες. Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον όπου οι συμμετέχοντες βασίζονται ο ένας στον άλλον για υποστήριξη και κινητοποίηση, ενώ παράλληλα ενισχύεται η επικοινωνία και η συνεργασία. Ακολουθεί ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να δομηθεί αυτό:

• Χωρισμός της ομάδας σε υποομάδες
  • Ξεκινήστε χωρίζοντας την ομάδα σε μικρές ομάδες (π.χ. 3-5 συμμετέχοντες ανά ομάδα). Οι ομάδες αυτές θα συνεργαστούν καθ' όλη τη διάρκεια της συνεδρίας. Εάν οι συμμετέχοντες δεν γνωρίζονται καλά μεταξύ τους, ο προπονητής μπορεί να ξεκινήσει μια εισαγωγική δραστηριότητα που θα σπάσει τον πάγο για να νιώσουν άνετα μεταξύ τους.
  • Κάθε ομάδα θα πρέπει να έχει ένα μείγμα ικανοτήτων, ώστε να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να βοηθούν και να παρακινούν ο ένας τον άλλον, ιδίως εκείνους που μπορεί να χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη.
• Επεξήγηση του κοινού στόχου
  • Ο προπονητής εξηγεί ότι η ομάδα πρέπει να ολοκληρώσει μια σειρά κυκλικών ασκήσεων όπου η συνολική επιτυχία εξαρτάται από την ολοκλήρωση κάθε άσκησης σε κάθε σταθμό, από κάθε μέλος. Η εστίαση πρέπει να είναι στα συλλογικά επιτεύγματα και όχι στις ατομικές επιδόσεις.
  • Για παράδειγμα, οι ομάδες μπορούν να αναλάβουν να ολοκληρώσουν συλλογικά έναν καθορισμένο αριθμό επαναλήψεων για κάθε σταθμό (π.χ. "Η ομάδα σας πρέπει να ολοκληρώσει 50 καθίσματα, 50 προβολές και 50 κάμψεις μαζί"). Οι συμμετέχοντες μπορούν να αποφασίσουν πώς θα μοιράσουν τις επαναλήψεις με βάση τις ατομικές τους δυνάμεις και ικανότητες.
• Δημιουργία διαδραστικών κυκλικών σταθμών

  Ο προπονητής στήνει διάφορους σταθμούς άσκησης γύρω από την αίθουσα ή τον εξωτερικό χώρο. Κάθε σταθμός έχει σχεδιαστεί για να ενθαρρύνει την ομαδικότητα και την αλληλεπίδραση. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

  • Πέτα τη μπάλα: Οι συμμετέχοντες πασάρουν την μπάλα ο ένας στον άλλο, βελτιώνοντας τον συντονισμό και την επικοινωνία.
  • Περπάτημα ή τζόκινγκ σε στυλ σκυταλοδρομίας: Ένας συμμετέχων περπατά ή τρέχει μια μικρή απόσταση ενώ η υπόλοιπη ομάδα τον ενθαρρύνει. Στη συνέχεια "δείχνουν" το επόμενο άτομο για να συνεχίσουν τη σκυταλοδρομία.
  • Προκλήσεις ισορροπίας για δύο: Οι συμμετέχοντες δουλεύουν σε ζεύγη για να ολοκληρώσουν ασκήσεις ισορροπίας όπου κρατούν ο ένας το χέρι του άλλου για υποστήριξη.
• Γιορτάζοντας τις μικρές νίκες
  • Αφού κάθε ομάδα ολοκληρώσει έναν σταθμό, ενθαρρύνονται να γιορτάσουν τις μικρές νίκες, όπως την ολοκλήρωση μιας άσκησης που αρχικά θεωρούσαν δύσκολη. Ο προπονητής μπορεί να το διευκολύνει αυτό ζητώντας από τις ομάδες να μοιραστούν την πρόοδό τους, όπως: "Ποιος σταθμός σας φάνηκε πιο διασκεδαστικός;" ή "Τι έκανε καλά η ομάδα σας μαζί;".
  • Αυτό συμβάλλει στην ενίσχυση της συνοχής της ομάδας και της αίσθησης της επιτυχίας, καλλιεργώντας μια θετική ατμόσφαιρα συλλογικών επιτευγμάτων.
• Εναλλασσόμενοι ηγετικοί ρόλοι
  • Για την προώθηση της συμπερίληψης και της συμμετοχής, ο προπονητής μπορεί να εναλλάσσει τους ηγετικούς ρόλους σε κάθε ομάδα. Για παράδειγμα, σε κάθε σταθμό, ένα διαφορετικό μέλος της ομάδας μπορεί να αποφασίζει πώς θα μοιραστούν οι ασκήσεις ή να ενθαρρύνει τους άλλους.
  • Αυτό διασφαλίζει ότι όλοι θα έχουν την ευκαιρία να συμβάλουν στην επιτυχία της ομάδας, προωθώντας την αίσθηση της κυριότητας και της υπευθυνότητας εντός της ομάδας.
• Ομαδική χαλάρωση με αναστοχασμό
  • Στο τέλος της προπόνησης, οι συμμετέχοντες συγκεντρώνονται στις ομάδες τους για χαλάρωση. Ο προπονητής ηγείται μιας ομαδικής συνεδρίας αναστοχασμού, όπου κάθε ομάδα μπορεί να συζητήσει τι έμαθε από τη συνεργασία της. Οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:
  
  • Αυτός ο προβληματισμός ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της προπόνησης και βοηθά τους συμμετέχοντες να εκτιμήσουν την αξία της συνεργασίας και της επικοινωνίας.